Tembung Jawa

WAWATON PANYERATIPUN TEMBUNG JAWI MAWI SASTRA JAWI DALASAN ANGKA, MITURUT PUTUSAN PAREPATAN KUMISI KASUSASTRAN ING SRIWEDARI (SURAKARTA)

I. TEMBUNG LINGGA.

1. Tembung lingga kaserat boten ngrangkep aksara. Kadosta:

ꦄꦸꦁ꧋ꦈꦁꦶ꧋ꦇꦷꦃꦆꦿ꥙ꦓ꧋ꦑꦎꦸ꧋ꦅꦀꦁ꧌

Boten kaserat:      ꦄꦸꦁꦕ꧋ꦈꦁꦕꦶ꧋ꦇꦷꦽꦃꦆꦿ꥙ꦼꦓ꧋ꦑꦎꦢꦸ꧋ꦅꦾꦀꦁ꧌

 Wonten ingkang nyebal: ꦆꦓꦢ꧌

Déné: ꦃꦀꦍꦸ꧋ sanadyan sanès tembung lingga ugi boten kaserat:

ꦃꦾꦀꦍꦸ꧋ awit saking tembung lingga: ꦀꦍꦸ꧋ angsal ater-ater: ꦃ꧌

Makaten ugi: ꦃꦀꦽꦌ꧋ꦃꦀꦌꦷꦼ꧋ lan sapanunggilanipun.

2. Tembung lingga nigang wanda ingkang purwanipun menga nglegena. Sanadyan ungelipun purwaning lingga wau mawi sand͎hangan pepet, inggih kaserat nglegena.

Kadosta: ꦁꦐꦃ꧋ꦇꦉꦄ꧋ꦈꦆꦃ꧋ꦏꦁꦈ꧋ꦑꦅꦍ꧌

3. Tembung lingga nigang wanda ingkang purwanipun sigeg ing aksara irung, kaserat kados pakecapanipun, kadosta:

h: ꦂꦷꦏꦞꦸꦃꦶꦆꦿꦆꦷꦏꦥꦐ꧋ ꦇꦷꦏꦥꦅ꧋꥙ꦼꦐꦁ꧋ꦌꦷꦏꦞꦁ꧌

n: ꦉꦏꦞꦶꦆ꧋ꦇꦼꦇꦃ꧌

4. Wanda ingkang dédé wanda wekasan boten saged nganggé pepet layar; manawi boten dipunkeret, inggih namung dipunlayar, kadosta:

 ꦅ꧄ꦄꦸꦄꦸ꧋ꦐ꧄ꦌꦶ꧋ꦈꦽꦁ꧋ꦈꦽꦆ꧌ Kajawi tembung-tembung ngamanca ingkang bad͎é kacet͎akaken, kadosta: ꦭꦸꦊꦷꦽꦁꦸꦽꦺꦌꦁꦙ꧃ꦉꦿ

 ꦺ꧂ꦊꦻꦺꦇꦇꦞꦷꦽꦑꦉꦿ꧋

5. Manawi nunggil tembung, pasangan: ꦂ꧋ ꦌ꧋ boten kénging wonten sangand͎hapipun sisigeg: ꦁ꧋ kedah: ꦎ꧋ kadosta: ꦈꦎꦖꦶ꧋ꦌꦎꦠꦶ꧌

6. Tembung: ꦄꦝꦊ boten kaserat ꦄꦉꦊ꧋ ꦑ꥚ꦹ꧂ꦅꦸ boten kaserat ꦑꦉꦸ꧂ꦅꦸ꧋ sasaminipun. Nanging manawi wonten prelunipun, upami kadamel njangkepaken guru wicalaning sekar, saweg kénging kaserat: ꦄꦉꦊ꧋ꦑꦉꦸ꧂ꦅꦸ꧌

7. ꦺꦅꦻꦎ꧋ sarta: ꦺꦇꦻꦎ꧋ sami kaserat nganggé taling tarung, boten nganggé suku.

 8. Tembung ngamanca ingkang sampun kanggé ing tembung Jawi, panyeratipun miturut pakecapanipun tembung ngamanca wau, kadosta: ꦑꦐꦇꦶ꧋ saking Bagage.

II. TEMBUNG AND͎AHAN INGKANG MAWI ATER-ATER.

1. Anu-swara:

h: Manawi purwaning lingga luluh, ater-ateripun anu-swara boten kaserat nganggé: ꦀ꧌ Kadosta: ꦓꦆꦐꦿ ꦁꦁꦚꦶꦼ꧋ ꧂ꦏꦁꦆ꧌  Manawi wonten prelunipun kénging kaserat: ꦀꦓꦆꦐꦿ  ꦀꦁꦁꦚꦶꦼ꧋ ꦀ꧂ꦏꦁꦆ꧌

 n: Manawi purwaning lingga boten luluh, kadosta: ꦀꦁꦙꦅꦽ꧋ ꦀꦎꦠꦄꦷꦆꦷꦆꦿ ꦀꦁꦟꦷꦋꦷꦽ꧋ ꦀꦼꦐꦶꦒꦶꦼ꧋ ꦀꦏꦥꦹꦈꦼ꧋ punika  boten kénging kaserat: ꦅꦅꦽ꧋ ꦌꦄꦷꦆꦷꦆꦿ ꦋꦷꦋꦷꦽ꧋ ꦐꦶꦒꦶꦼ꧋ ꦑꦸꦈꦼ꧌

2. Tembung-tembung tanduk ingkang purwaning lingganipun luluh kalijan ater-ateripun anu-swara, manawi angsal ater-ater ꦊ꧋ purwaning tanduk boten karangkep, kadosta: ꦊꦁꦷꦏꦥꦾ꧋  ꦊꦎꦷꦄꦷꦉꦿ  boten ꦊꦁꦕꦷꦏꦥꦾ꧋ ꦊꦎꦢꦷꦄꦷꦉꦿ꧋

3. Bawa ꦄ꧌

Tembung bawa: ꦄ꧋ ingkang ater-ateripun boten luluh kalijan purwaning lingga, ater-ateripun:ꦄ꧋ kedah kapepet, kadosta: ꦄꦷꦅꦅꦄꦿ꧋

4. Tembung ingkang apurwa: ꦀ꧋ manawi dipunater-ateri: ꦊꦶ꧋ ꧂ꦊꦶ꧋ boten éwah, kadosta: ꦊꦶꦀꦼꦄꦸꦾ꧋ ꦊꦶꦀꦺꦈꦻꦁꦿ ꦊꦶꦀꦉ꧌  Ingkang nyebal, purwanipun éwah dados: ꦍ꧋ kadosta: ꦊꦶꦍꦐꦷꦏꦿ ꧂ꦊꦶꦺꦍꦼꦻꦐ꧌

III. TEMBUNG ANDHAHAN INGKANG NGANGGÉ SESELAN.

1. Seselan: ꦃ꧋ ꦉ꧌

 Seselan: ꦃ꧋ ꦉ꧌ Kaserat miturut pangrimbagipun seselan, kadosta: ꦊ꧄ꦁ꥛ꦹꦉꦿ ꦌꦝꦷꦃꦶꦆꦿ ꦐꦝꦷꦊ꧆ꦼ꧌ Boten kaserat: ꦊꦊ꧆ꦁ꥛ꦹꦉꦿ ꦌ꥙ꦃꦶꦆꦿ ꦐ꥙ꦊ꧆ꦼ꧌ Manawi wonten prelunipun kénging kaserat: ꦊꦊ꧆ꦁ꥛ꦹꦉꦿ ꦌ꥙ꦃꦶꦆꦿ ꦐ꥙ꦊ꧆ꦼ꧌

2. Seselan: ꦁ꧋ kadosta: ꦊꦶꦁꦍꦸꦼꦓꦁꦿ punika kaserat tanpa pasangan: ꦁ꧌

IV. TEMBUNG ANDHAHAN INGKANG MAWI PANAMBANG.

1. Panambang ingkang apurwa aksara: ꦀ꧋ manawi tumrap ing wanda sigeg; ꦀ -nipun malih dados aksara sisigeg wau, kadosta: ꦀꦈꦁꦕ꧋ ꦈꦆꦺꦄꦘ꧋ ꥙꥙ꦇꦛꦁꦿ ꦁꦼꦐꦊꦞꦶ꧋ ꦐꦷꦐꦷꦏꦣꦷꦁꦿ ꦃꦀꦑꦥꦁ꧌

2. Panambang: ꦀ꧌

h: Manawi wonten sawingkingipun wanda menga nglegena, kaserat tetep: ꦀ꧋ kadosta: ꦑꦶꦇꦀ꧌

 n: Éwah dados: ꦍ꧋ manawi sumambet wanda menga kant͎i: wulu, utawi: taling, samanten punika manawi wanda wau sanès; ꦍ꧋ kadosta: ꦈꦁꦶꦍ꧋ ꦺꦋꦺꦈꦍ꧌ Nanging: ꧂ꦊꦶꦍꦍꦶꦀ꧋ ꦄ꧂ꦊꦶꦺꦍꦀ꧋ boten kaserat: ꧂ꦊꦶꦍꦍꦶꦍ꧋ꦄ꧂ꦊꦶꦺꦍꦍ꧌

 c: Éwah dados: ꦈ꧋ manawi sumambet ing wanda menga kanthi: suku utawi: taling tarung, samanten punika bilih wanda wau sanès: ꦈ꧋ kadosta: ꦁꦶꦃꦸꦈ꧋ ꦺꦑꦻꦺꦋꦻꦈ꧌ Nanging: ꦁꦈꦸꦀ꧋ ꦂꦸꦺꦈꦻꦀ꧋ boten kaserat: ꦁꦈꦸꦈ꧋ ꦂꦸꦺꦈꦻꦈ꧌

3. Panambang: ꦺꦀ꧋ manawi sumambet wanda menga, éwah dados: ꦺꦁ꧋ dados tanpa pasangan: ꦁ꧋ kadosta:

ꦌꦃ ---- ꦌꦃꦺꦁ꧋  boten: ꦌꦃꦺꦁꦕ꧌

 ꦀꦉꦸ --- ꦀꦉꦸꦺꦁ꧋ boten ꦀꦉꦸꦺꦁꦕ꧌

4. Panambang: ꦀꦶ꧋ manawi wonten sawingkingipun wanda menga, kapitulungan panambang: ꦀꦁꦿ rumiyin.  

Kadosta:  ꦊꦋ    ----   ꦏꦋꦁꦕꦶ꧌

                    ꦐꦷꦁꦚꦶ -----  ꦀꦼꦐꦷꦺꦁꦚꦁꦕꦶ꧌

                   ꦑꦀꦸ  ---- ꦀꦏꦥꦺꦀꦻꦁꦕꦶ꧌

5. Panambang: ꦀꦁꦿ꧋

h: Manawi tumrap ing wanda menga, ingkang mawi sand͎angan: wulu utawi: taling, mangka boten luluh, purwaning panambang malih dados: ꦍ꧋

kadosta:  ꦅꦅꦶ ------- ꦄꦅꦅꦶꦍꦁꦿ꧋

                         ꦐꦺꦋ ---- ꦊꦐꦺꦋꦍꦁꦿ꧋

Manawi tumrap ing wanda menga, ingkang mawi sandhangan: suku utawi: taling tarung, mangka boten luluh, purwaning panambang malih dados: ꦈ꧋

kadosta: ꦉꦄꦸ    ---- ꦄꦉꦄꦸꦈꦁꦿ꧋

                   ꦌꦺꦐꦻ ---- ꦌꦺꦐꦻꦈꦁꦿ꧋

n: Wonten tembung sawatawis ingkang wandanipun wekasan kadunungan wignyan, nyebal saking wawaton IV.1. kadosta:

ꦈꦷꦃꦸꦾ    -----  ꦄꦃꦸꦈꦁꦿ꧋

ꦄꦉꦶꦾ ----    ꦄꦉꦶꦍꦁꦿ꧋

ꦊꦉꦶꦾ  -----   ꦊꦉꦶꦍꦁꦿ꧋ (sedhèrèk nunggil suson).

c: Tembung-tembung ing adeg-adeg: n nginggil punika, manawi angsal panambang: ꦺꦀ꧋  wignyanipun terkad͎ang wangsul, kadosta:

ꦄꦃꦸꦈꦁꦿ  ------- ꦄꦃꦸꦾꦀꦺꦁꦕ꧌

ꦊꦉꦶꦍꦁꦿ ------ ꦊꦉꦶꦾꦀꦺꦁꦕ꧌

6. Panambang: ꦀꦷꦁꦿ manawi sumambet ing wanda menga éwah dados: ꦁꦷꦁꦿ kadosta:  ꦀꦸꦌ   -----   ꦀꦸꦌꦁꦷꦁꦿ꧋

     ꦊꦁꦸ   ------    ꦊꦁꦸꦁꦷꦁꦿ꧋

7. Panambang: ꦀꦁ꧋ manawi sumambet ing wanda menga, mawi apitulungan panambang ꦀꦁꦿ rumiyin, kadosta:

ꦀꦑ  ------- ꦀꦑꦁꦕꦁ꧌

ꦆꦉꦶ ------- ꦆꦺꦉꦁꦕꦁ꧌

ꦺꦊꦺꦊ ----- ꦺꦊꦺꦊꦁꦕꦁ꧌

ꦉꦄꦸ ------ ꦉꦺꦄꦻꦁꦕꦁ꧌

ꦐꦺꦋꦻ ----- ꦐꦺꦋꦻꦁꦕꦁ꧌

8. Panambang: ꦀꦺꦄ꧌

h: Manawi sumambet ing wanda menga, wanda wau kasigegaken:ꦄ rumiyin, panambangipun lastantun: ꦀꦺꦄ꧋ bilih wanda wau kadunungan: wulu, malih dados: taling, manawi kadunungan: suku, dados: taling tarung; kadosta:

ꦆꦊ       -----   ꦁꦊꦄꦔꦺꦄ꧌

ꦉꦉꦶ     -----   ꦓꦝꦺꦉꦄꦔꦺꦄ꧌

ꦐꦷꦺꦋ  -----    ꦀꦼꦐꦷꦺꦋꦄꦔꦺꦄ꧌

ꦀꦌꦸ     -----     ꦓꦺꦌꦻꦄꦔꦺꦄ꧌

ꦺꦑꦻꦺꦋꦻ ----- ꦀꦺꦏꦥꦻꦺꦋꦻꦄꦔꦺꦄ꧌

n: Tembung ingkang wandanipun sigeg: ꦁ꧋ manawi angsal panambang: ꦀꦺꦄ꧋ wonten ingkang sisigegipun: ꦁ꧋ punika malih dados: ꦄ꧋ salajengipun panambang: ꦀꦺꦄ꧋ éwah dados: ꦄꦺꦄ꧋

kadosta: ꦊꦄꦁꦿ ------- ꦏꦄꦄꦘꦺꦄ꧌

               ꦺꦀꦺꦈꦻꦁꦿ ----- ꦄꦺꦀꦺꦈꦻꦄꦘꦺꦄ꧌

9. Panambang: ꦁ꧌

Manawi sumambet ing wanda sigeg, boten éwah, kadosta: ꦺꦐꦻꦺꦉꦄꦿ  ------- ꦺꦐꦻꦺꦉꦄꦕ꧌ Manawi wonten perlunipun badhé angulur, panambang: ꦁ꧋ kénging kaulur: ꦀꦷꦁ꧌ Kadosta: ꦺꦐꦻꦺꦉꦄꦔꦷꦁ꧌

10. Panambang: ꦀꦶꦊꦸꦁꦿ manawi tumrap ing wanda menga malih dados: ꦁꦶꦊꦸꦁꦿ kadosta:

ꦂꦸꦈ        --------     ꦂꦸꦈꦁꦶꦊꦸꦁꦿ꧋

ꦺꦃꦻꦆꦶ --------      ꦺꦃꦻꦆꦶꦁꦶꦊꦸꦁꦿ꧋

ꦊꦸꦆꦸ    ---------       ꦊꦸꦆꦸꦁꦶꦊꦸꦁꦿ꧋

Boten kaserat: ꦂꦸꦈꦁꦕꦶꦊꦸꦁꦿ ꦺꦃꦻꦺꦆꦁꦕꦶꦊꦸꦁꦿ ꦊꦸꦺꦆꦻꦁꦕꦶꦊꦸꦁꦿ꧋

11. Tembung wisésana lingga, menawi angsal panambang: ꦀ꧋ kaserat manut pakecapanipun, dados tanpa pasangan: ꦁ꧌

 Kadosta: ꦇꦑꦸꦄꦘꦁꦿ --------ꦇꦑꦸꦄꦘꦁ꧌  Boten kaserat: ꦇꦑꦸꦄꦘꦁꦕ꧌

V. DWI-PURWA.

Tembung dwi-purwa ngrangkep sandhangan swara, kadosta:

ꦃꦶꦐꦷꦁꦿ               ------    ꦃꦶꦃꦶꦐꦷꦁꦿ꧋

᯻ꦆꦸꦄ                    -------    ꦆꦸ᯻ꦆꦸꦄ꧌

ꦺꦈꦄ                  -------   ꦺꦈꦺꦈꦄ꧌

ꦺꦑꦻꦺꦁꦟꦻꦆꦿ  ------   ꦺꦑꦻꦺꦑꦻꦺꦁꦟꦻꦆꦿ꧋

nanging: ꦺꦐꦻꦁꦙ ------   ꦐꦺꦐꦻꦁꦙ꧌ Boten: ꦺꦐꦻꦺꦐꦻꦁꦙ꧌

VI. DWI-LINGGA.

Tembung ingkang purwanipun: ꦀ꧋ sarta wandanipun wekasan sigeg, manawi kadamel dwi-lingga, purwanipun tembung ingkang wingking boten éwah dados sisigeg wau, kadosta:

ꦀꦉꦸꦁꦿ   ---- ꦀꦉꦸꦁꦔꦉꦸꦁꦿ꧋ boten: ꦀꦉꦸꦁꦕꦉꦸꦁꦿ꧋

ꦀꦉꦼ  ---------- ꦀꦉꦼꦀꦉꦼ꧌ boten  ꦀꦉꦼꦓꦉꦼ꧌

VII. CAMBORAN.

Runtutipun akaliyan bab VI. (Dwi-lingga), tembung camboran ingkang tembungipun ing ngajeng wandanipun ing wingking sigeg, sarta tembungipun ingkang wingking apurwa: ꦀ꧋ purwa: ꦀ wau boten éwah, kadosta:

ꦀꦸꦅꦁꦔꦃꦸꦏꦿ   boten ꦀꦸꦅꦁꦕꦃꦸꦏꦿ꧋

ꦇꦊꦶꦆꦔꦺꦑꦻꦁꦿ boten ꦇꦊꦶꦆꦚꦺꦑꦻꦁꦿ꧋

VIII. TEMBUNG: ꦀꦶꦼ꧌

Tembung ingkang apurwa: ꦀ꧋ ꦃ꧋ ꦍ꧋ manawi dumunung wonten sawingkingipun: ꦀꦶꦼ꧋ boten éwah, kadosta: ꦀꦶꦼꦀꦉꦇꦿꦀꦶꦼꦊ꧆ꦏꦥꦼ꧋ ꦀꦶꦼꦉꦆꦽ꧌

Wonten tembung sawatawis ingkang nyebal, kadosta: ꦀꦶꦼꦓꦶꦺꦇꦽꦻ꧋ ꦀꦶꦼꦓꦁꦟꦊꦿ ꦀꦶꦼꦓꦊ꧆ꦊꦿ ꦀꦶꦼꦓꦌꦷꦼ꧋ ꦀꦶꦼꦓꦆꦺꦇꦛ꧋ ꦀꦶꦼꦓꦀꦸꦃꦶꦊꦿ ꦀꦶꦼ꧂ꦓꦶꦄꦸ꧌

IX. GEMBUNG (PASANGAN: ꦈ)

Gembung boten kénging tumrap ing pasangan ingkang kaserat wonten sangandhapipun sisigeg, kadosta:

ꦀꦁꦄꦿꦄꦜꦺꦉꦻꦁꦿ boten kaserat  (BOTEN SAGED PARING CONTO)

ꦃꦶꦏꦥꦐꦿꦅꦜꦶꦊꦸꦽꦈ  boten kaserat (BOTEN SAGED PARING CONTO)

X. AKSARA MURDA.

1. Aksara murda namung kanggé wonten ing tata prunggu, tegesipun kanggé pakurmatan, seseratan sanèsipun boten kénging nganggé aksara murda wau.

2. Boten ngawontenaken aksara murda:ꦬ꧆꧋ sarta: ꦮ꧆꧌

3. Seratan: ꦂꦨꦟꦶ꧋ꦄꦨꦟꦶ꧋ꦄꦽꦨ꧋ꦄꦽꦫ꧋ꦺꦀ᯴ꦦꦶ꧋ꦏꦫꦠꦶꦅꦿ  kedah kaserat: ꦂꦁꦟꦶ꧋ꦄꦁꦟꦶ꧋ꦄꦽꦁ꧋ꦄꦽꦇ꧋ꦺꦀꦇꦦꦶ꧋ꦏꦇꦠꦶꦅꦿ꧋

XI. AKSARA SWARA

1.h. Aksara swara: ꧕ꦛ꧋ꦑ꧆꧋꧖꧋ꦓ꧗꧋ꦈ꧗꧋ kanggé nyerati tembung manca, manawi sumedya kacethakaken.

 n. ꦊ꧆꧋ kalijan: ꥙꧋  lastantun kanggé ing seseratan.

2. ꧕ꦛ꧋ꦑ꧆꧋꧖꧋ꦓ꧗꧋ꦈ꧗꧌ Boten wenang dados pasangan, mila sisigeg ngajengipun kapangku, kadosta: ꦈꦸꦉꦁꦿ꧕ꦛꦉꦶꦊꦿ꧋ ꥙꧋ manawi dados pasangan kawangsulaken: ... …ꦷꦝ…꧋ kadosta: ꦀꦺꦅꦻꦉꦝꦷꦓ꧋ꦀꦷꦺꦅꦻꦉꦝꦷꦁꦿ

 ꦊ꧆꧐ pasanganipun lastantun ꦞ꧆꧌

XII. AKSARA RÉKAN.

1.  Aksara rékan kanggé nyerati tembung manca manawi parlu badhé kacethakaken.

2. Aksara rékan ingkang sumambet ing wanda sigeg, manawi pasanganipun aksara rékan wau boten kaleres kaserat wonten sawingkinging sisigeg, aksaranipun sigeg kedah kapangku, kadosta: ꦏꦸꦄꦿꦆꧏꦶꦽ꧋ꦓꦑꦙꦹꦉꦿꦐꧏꦁꦶ꧌

3. Aksara rékan manawi angsal sand̟angan: wulu, pepet, cecak utawi layar, cecakipun tiga wonten ngajeng (kiwa) sand̟angan, kadosta: ꦅꧏꦶꦄꧏꦶꦽ꧋ꦊꧏꦽꦉꦸ꧌

XIII. ANGKA JAWI.

Angka Jawi amung kénging kanggé urut-urutaning bab sarta kanggé titi-angsa.

XIV. ANGKA RUM.

Angka Rum kénging kaanggé wonten ing seratan sastra Jawi, inggih punika kanggé urut-urutan, angka taun, sasaminipun, déné aksara Latin kénging kasambut kanggé urut-urutan.

XV. AKSARA LATIN DALAH ANGKANIPUN.

Aksara Latin dalah angkanipun manawi kaserat amor kalijan aksara Jawi: kajèjèr, dados tumut kaserat sangand̟ap garis.

XVI. AKSARA ARAB DALAH ANGKANIPUN.

Aksara Arab dalah angkanipun, manawi kaserat awor kalijan aksara Jawi, kajèjèr, dados tumut kaserat sangand̟ap garis.

XVII. ANGKA: 2.

Angka: 2 boten kénging kanggé nyekak tembung:  ꦇꦄꦉꦶꦍꦁꦿ utawi tembung dwi-lingga, kadosta: ꦊꦓꦑꦷꦄꦚꦶꦇꦄꦉꦶꦍꦁꦿ  boten kénging kaserat ꦊꦓꦑꦷꦄꦚꦶ²ꦍꦁꦿ꧋  ꦀꦉꦸꦁꦔꦉꦸꦁꦿ boten kénging kaserat: ꦀꦉꦸꦁꦿ²꧋

Top of Form

Bottom of Form